Werksessie Circulair Bouwend: grote opkomst en waardevolle opbrengst

Bas Kapitein van Midpoint Brabant, netwerkpartner van ENZuid, verwelkomde de aanwezigen. In zijn aftrap benadrukte hij de urgentie voor circulair bouwen met enerzijds de opgave voor Zuid-Nederland om 175.000 woningen te bouwen voor 2030 en anderzijds de ambitie om te versnellen naar een circulaire economie. Programmaleider Circulair Bouwend Jeroen Kruithof maakte duidelijk dat de impact van circulair bouwen niet stopt bij CO2 reductie maar dat het effect heeft op veel meer maatschappelijke opgaven.

De deelnemers verdeelden zich vervolgens over vijf werksessies die ingingen op de vier huidige thema’s van het programma Circulair Bouwend én een mogelijk nieuw thema: Circulaire Installaties.

De deelnemers van Werksessie 1 Korte ketens biobased bouwmaterialen gingen aan de slag met de serious game ‘Jouw weg naar circulariteit’ onder leiding van Dirk van der Ven samen met zijn collega’s van Rewin. De vorming van korte ketens en de transitie naar circulair biobased bouwen verloopt niet zonder slag of stoot. In deze serious game analyseerden de deelnemers welke blokkades zij tegenkomen. Met hulp van vragen van medespelers werden ze gestimuleerd om scherp te krijgen waar het knelpunt zit en zicht te krijgen op “bulldozers” om de obstakels uit de weg te ruimen. Hoe zorg je er bijvoorbeeld voor dat circulariteit het bouwproces niet nog verder vertraagt? Hoe houd je jouw collega’s betrokken en voorkom je dat ze afhaken? De deelnemers gingen met concrete tips en ideeën de deur uit.

In Werksessie 2 Nieuwe business- en financieringsmodellen zette programmaleider Jim Opperman de aanwezigen met stellingen aan het denken om informatie en perspectieven op te halen over dit onderwerp. Duidelijk werd dat lineaire businessmodellen bekend terrein zijn, met vele voorbeelden uit de dagelijkse praktijk. De stap naar circulaire businesmodellen wordt daarentegen ervaren als frustrerend en roept veel vragen op: Hoe kun je het eigendom van bouwkundige onderdelen bij een andere partij leggen dan de gebouweigenaar? Hoe neem je de restwaarde op in het verdienmodel? En, niet onbelangrijk, hoe interesseer je kopers voor deze nieuwe modellen en doorgronden mensen wel voldoende wat het inhoudt? Uit de opgehaalde informatie hebben zich meerdere denkrichtingen voor concrete projecten afgetekend die verder zullen worden uitgewerkt.

Werksessie 3 Bouwprojecten startte met drie presentaties: Rutger Büch van Cirkelstad introduceerde het raamwerk Het Nieuwe Normaal, Neeltje Voesenek vertelde over de manier waarop Woningcorporatie Trudo concreet aan de slag is gegaan met duurzaam bouwen. Tot slot gaf Thijs de Vries van Brink een presentatie over inkoop van duurzame woningen. De aanwezigen bespraken daarna de manieren om de circulaire en biobased opschaling in de woningbouw voor elkaar te krijgen en te versnellen. Duidelijk kwam naar voren dat het belangrijk is om gewoon te beginnen, te leren en het niet meteen perfect te willen doen. Raamwerken als Het Nieuwe Normaal helpen om richting te geven aan de opschaling. Ook kan het helpen om mensen te betrekken die buiten de gebaande paden willen denken.

In Werksessie 4 Grondstoffen- en materialenhubs & human capital gingen Jesse den Doelder (Midpoint Brabant) en Siem van Merrienboer (TNO) in op de bedreigingen en kansen, achtereenvolgens voor het gebruik van grondstoffen en voor circulaire bouwlogistiek. Emile Quanjel (SPARK Campus) presenteerde het belang en aanpak van learning communities en skills ontwikkeling. Aan de hand van een casestudy rond de circulaire transitie Parkstad Limburg, toegelicht door Paul Consten, gingen de deelnemers met elkaar in discussie over organisatie van hergebruik en recycling van materialen en grondstoffen uit de bouw. Hoe voorkom je dat gemeenten langs elkaar werken en ieder het wiel opnieuw uitvindt? Moet je bepaalde materialen de voorkeur boven andere, en op basis waarvan bepaal je dat? De aanwezigen formuleerden vier kernpunten voor verdere ontwikkeling: 1) Matching van materialen van sloop naar renovatie/nieuwbouw in samenwerking met ketenpartners, 2) Keuze van meest geschikte eigenaarschap en waardecreatie per materiaalstroom, 3) Afwegingskader voor materiaalstromen en (milieu-)impact, en 4) Multilevel-aanpak, integraal en gelijktijdig op verschillende organisatieniveaus.

In Werksessie 5 Circulaire installaties werd onder leiding van Inger van Dooren (Squarewise) en Wouter van Goesen (TNO) gekeken naar circulaire installatietechniek. Bij duurzaam bouwen lag lang de nadruk op het verlagen van het energieverbruik, met steeds grotere installaties als gevolg. Vanuit de milieuprestatie gebouwen (MPG) ligt de druk juist op het verlagen van het materiaalverbruik. Hoe kom je tot een goede, integrale afweging tussen energie- en milieuprestaties? Deelnemers waren het erover eens dat er nog weinig kaders zijn om dit te faciliteren, bijvoorbeeld voor ontwerp en aanbesteding. Ook wet- en regelgeving sluit hier nog niet op aan. De sessie leverde een flinke lijst inzichten en ideeën om mee aan de slag te gaan, zoals het doorontwikkelen van nieuwe contractvormen en het organiseren van retourstromen. Conclusie was dat het interessant kan zijn om een volwaardige programmalijn te overwegen, toegespitst op een regio.

In de korte plenaire terugkoppeling onder leiding van Marije ter Steege, programmaleider Circulair Bouwend, toonden de programmaleiders zich enthousiast over de inzet van de deelnemers en de opgehaalde inzichten en suggesties: Een extra aansporing om aan de slag te gaan met concrete projecten voor circulair, duurzaam en biobased bouwen in lijn met lopende acties en programma’s. De programmaleiders gaan hiermee verder, onder andere met de aanwezigen in de werksessies.

Om projecten op te zetten en specifieke subsidies aan te vragen is vanuit het programma CircuIair Bouwend een projectstimuleringsbudget beschikbaar. Neem voor input en deelname aan de projecten vooral ook contact op met de programmaleiders.